شمار حج و عمره هاى پیغمبر (صلى الله علیه وآله)

 شمار حج و عمره هاى پیغمبر (صلى الله علیه وآله)

باتفاق فریقین، پیامبر بعد از هجرت، جز یک حج (حجة الوداع) بجا نیاورد و اما در دورانى که در مکه اقامت داشت، چه پیش از بعثت و چه بعد از آن (و قبل از هجرت) اختلاف است.  

در سال وجوب و تشریعِ حج اختلاف است. جمعى بر آنند که حج در سال ششمِ اقامتِ آن حضرت در مدینه تشریع گردید. مجلسى از گازرونى نقل کرده که در سال پنجم فریضه حج نزول یافت و پیغمبر آن را به تأخیر انداخت. در سال هفتم به قصد قضاى عمره از مدینه خارج گردید و حج نکرد. در سال هشتم مکه را فتح کرد و در سال نهم حاجیان را به امارت ابوبکر به مکه فرستاد و در سال دهم خودش به مکه مشرف شد و حج گزارد.

محقق حلّى در «معتبر»، ضمن نقل مذاهب اهل سنت نسبت به سعه و ضیق فریضه حج مى فرماید: حج در سال ششم از هجرت نزول یافت و پیغمبر تا سال دهم به تأخیر انداخت.

ارباب سیره نیز زمان صدور حکم را سال ششم دانسته اند و گفته اند آیه: { وَاَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلّه } در آن سال نزول یافته است، لیکن گروهى این عقیده را درست ندانسته و گفته اند حکم حج در سال نهم تشریع شده; چه، فتح مکه در سال هشتم بوده است و اگر حکم حج پیش از آن صادر گشته بود، باید در سال هشتم اعمال حج انجام مى یافت در صورتى که از سال نهم آغاز گردید و در آن سال پیغمبر کسانى را که مى خواست به حج روند، با یکى از اصحاب گسیل مى داشت. لیکن آنچه قطعى و مسلّم به نظر مى رسد این است که پیغمبر چون در سال ششم نتوانست به مکه وارد شود، به موجب پیمان صلح با مشرکان، از نزدیک مکه به مدینه بازگشت و در سال هفتم به استناد پیمان مزبور در ماه ذیقعده به مکه مشرف شد و عمره قضا بجا آورد.

به نظر مى رسد که مفاد ظاهر پاره اى از روایات معتبر در کتب حدیث فریقین آنست که سال وجوب حج همان سال دهم هجرت بوده است. در کافى آمده:

عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) «اِنَّ النَّبِىَّ أَقامَ بِالْمَدِینَةِ عَشَرَ سِنِینَ لَمْ یَحُجَّ فَلَمَّا نُزِلَتْ هذِهِ الاْیَة (یَعنِى قَوْلُهُ تَعالَى { وَاَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجّ } ) اَمَرَ رَسُولُ اللهِ مُنادِیَهُ اَنْ یُؤَذِّنَ فِى النَّاسِ بِالْحَجّ...»

این مطلب با آنچه در کتب سیره است منافات ندارد، بدین بیان که اصل تشریع حج در اسلام، در سال ششم هجرت، با نزول آیه { وَاَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلّه } تثبیت شده است، لیکن وجوب آن به آیه شریفه { وَلِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنْ اِسْتَطاعَ اِلَیْهِ سَبیلا } تحقق یافته است و مى دانیم که بین اصل تشریع و رجحان عمل با وجوب آن در زمان دیگر منافاتى نیست.

به هر حال مورد اتفاق مورخان است که آن حضرت در سال دهم هجرت حج گزارد و پس از چند ماه از مراجعت از این سفر بدرود زندگانى گفت. خود به جمعى که با وى بودند فرمود: «لَعَلِّی لا أَلْقاکُمْ بَعْدَ عامِی هذَا» ; «ممکن است بعد از این سال، دیگر شما را نبینم» و از این رو این حج را «حجة الوداع» نامیدند.

بنابراین، سفرهاى زیارتى آن حضرت به مکه ـ چنانکه بدان خواهیم پرداخت ـ عنوان «عمره» داشته و پیش از این سال بوده است